Het marstempo volgens Frans Timmermans c.q. Brussel

BEM-circle 5 - september 2022

Waar staan we in 2030 en waar gaan we per 2050 naar toe?

Europa moet vergroenen, en snel ook. Het marstempo van de vergroening wordt voor een deel bepaald in Brussel, aan de hand van de visie van Eurocommissaris Frans Timmermans. De Europese Klimaatwet geeft aan dat dat de netto-emissies van broeikasgassen in 2030 ten minste 55 procent lager moeten zijn dan in 1990. En verder, in 2040 en 2050? In dit artikel zetten we op een rij wat we weten en wat we mogen verwachten.

Klimaattransitie en circulaire economie: fossielvrij en verduurzaming van energie.Hoe duurzaam moeten we worden, hoe circulair wordt onze wereld – en wanneer? Eerst de feiten, de wetten. Na onderhandelingen tussen het Europees Parlement en de Raad werd de Europese Klimaatwet op 28 juni 2021 definitief vastgesteld. In deze wet staat een harde eis: dat de netto-emissies van broeikasgassen in 2030 ten minste 55 procent lager moeten zijn dan in 1990. Wat wordt de eis voor 2040? Daarover wordt mogelijk ergens in 2023 wat meer duidelijk. Dan vindt immers de eerste algemene inven-tarisatie van het Klimaatakkoord van Parijs plaats. De Europese Commissie zal (indien nodig) een tussentijdse klimaatdoelstelling voor 2040 vaststellen, uiterlijk 6 maanden na de eerste algemene inventarisatie van het Klimaatakkoord van Parijs. En 2050? De Europese Commissie zal in gesprek gaan met economische sectoren die ervoor kiezen vrijwillige indicatieve routekaarten op te stellen voor het behalen van de EU-doelstelling van klimaatneutraliteit in 2050.Hoe gaan we die klimaatdoelen bereiken? Een deel van het 'hoe' komt voort uit een pakket maatregelen van de Europese Commissie dat het 'Fit-for-55-pakket' is gedoopt. Invoeren van deze maatregelen moet leiden tot bereiken van klimaatdoelen door de EU. Al het beleid op het gebied van klimaat, energie, landgebruik, vervoer en belastingen moet samen optellen tot de 55 procent reductie in 2030 ten opzichte van 1990.De voorstellen samen vormen een transi-tiepakket dat – volgens de eigen EU-eisen – ook nog maximaal sociaal rechtvaardig moet zijn:

• Toepassing van emissiehandel op nieuwe sectoren en aanscherping van het bestaande EU-emissiehandelssysteem.
• Meer gebruik van hernieuwbare energie.
• Vergroting van energie-efficiëntie.
• Snellere realisatie van emissiearme vervoerswijzen en daarbij ondersteunende infrastructuur- en brandstofbeleidsmaatregelen.
• Afstemming van het belastingbeleid op de Europese Green Deal.
• Maatregelen ter preventie van kool-stoflekkage en instrumenten voor het behoud en de aanwas van natuurlijke koolstofputten.

Dat klinkt allemaal nog wat vaag, maar op onderdelen wordt het inmiddels vrij snel concreter. Een voorbeeld hiervan zijn de ideeën die leven op het gebied van 'ecologisch ontwerp voor duurzame producten'. Het was Eurocommissaris Frans Timmer-mans zelf die de gedachte van 'ecologisch ontwerp' in Den Haag bij de kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat in een videogesprek [https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/uitgelicht/gesprek-over-... uitventte. De basisgedachte is dat duurzame producten de norm moeten worden. Als het aan de Europese Commissie ligt, moeten zo goed als alle fysieke goederen die op de EU-markt komen gedurende hun hele levenscyclus milieuvriendelijker, meer herbruikbaar (circulairder) en energie-efficiënter worden. Dat geldt van de ontwerpfase tot het dagelijks gebruik, de herbestemming en het einde van de levensduur. Hiermee wil de Commissie bereiken dat tegen 2030 een aanzienlijk deel van de producten duurzamer geproduceerd, gebruikt en hergebruikt wordt en dat ze te repareren zijn. Bij de productie zouden bij voorkeur gerecyclede materialen moeten worden gebruikt.Onder de huidige richtlijn inzake ecologisch ontwerp vallen momenteel alleen producten die tijdens het gebruik een effect hebben op het energieverbruik, bijvoorbeeld elektri-sche apparaten. De Europese Commissie wil met een nieuwe verordening steeds nieuwe categorieën producten aanwijzen die onder de wetgeving vallen. Als eerste wil de Com-missie textiel, meubels, matrassen, banden, schoonmaakmiddelen, verf en smeermiddelen aanpakken. Daarnaast komen ook ijzer, staal en aluminium aan de beurt. En verder? Dat moet in de loop van maan-den en jaren duidelijk worden, langs deze hoofdlijnen: duurzame producten wor-den de norm, circulaire bedrijfsmodellen krijgen steeds meer de ruimte en de rol van consumenten bij de groene transitie wordt versterkt. Wordt vervolgd.

Green Deal: duurzame producten worden de norm

In maart presenteerde de Europese Commissie een serie maatregelen die Europa, in het kader van de Europese Green Deal, dichterbij de doelstellingen van 2030 en – uiteindelijk – 2050 zal brengen. De filosofie achter de maatregelen is om van duurzame producten de norm te maken in de EU, circulaire bedrijfsmodellen te bevorderen en de rol van consumenten bij de groene transitie te versterken. Concreet:

• Zo goed als alle fysieke goederen op de EU-markt moeten gedurende hun hele levenscyclus milieuvriendelijker, circulairder en energie-efficiënter worden, van de ontwerpfase tot het dagelijkse gebruik, de herbestemming en het einde van de levensduur.
• Textiel moet duurzamer en gemakkelijker herstelbaar, herbruikbaar en recyclebaar worden. De EC wil snelle mode aanpakken, textielafval vermijden en de vernietiging van onverkocht textiel voorkomen.
• Een derde voorstel moet de interne markt voor bouwproducten versterken en ervoor zorgen dat het bestaande regelgevingskader geschikt is om de bebouwde omgeving in overeenstemming te brengen met onze duurzaamheids- en klimaatdoelstellingen.
• Ten slotte omvat het pakket ook een voorstel over nieuwe regels om de rol van consumenten bij de groene transitie te versterken, zodat consumenten beter geïnformeerd zijn over de milieuduurzaamheid van producten en beter worden beschermd tegen greenwashing.

Timmermans:"Verminderen, hergebruiken en herstellen op de eerste plaats"

"We moeten opnieuw nadenken over hoe producten worden ontworpen en geproduceerd." Zo kondigde [https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_22_2013] Eurocommissaris Frans Timmermans eerder dit jaar zijn maatregelen aan op het gebied van 'ecologisch ontwerp'.

Timmermans vervolgde: "De producten die we gebruiken en de manier waarop we ze gebruiken, moeten geschikt zijn voor een toekomst waarin verminderen, hergebruiken en herstellen op de eerste plaats komen. Nieuwe producten moeten duurzaam, volledig recycleerbaar en chemisch veilig zijn, en zoveel mogelijk van gerecycleerde materialen zijn gemaakt."

Timmermans voegt daar nog een waarschuwing aan toe. Wie halfzacht vergroent, komt van een koude kermis thuis. "Greenwashing zal onze bijzondere aandacht hebben. Het misleidt de marktdeelnemers en levert geen voordeel op voor bedrijven die zich inspannen om hun producten en activiteiten groener te maken. Het leidt uiteindelijk tot een minder groene economie. Het is gewoon bedrog. Daarom willen wij groene claims aanpakken en deze zomer een betrouwbaar rechtskader voorstellen."

"Wij zullen ons deel doen. Vandaag gaat het echter niet alleen om wat de Commissie zal voorstellen. Dat is niet nodig om het gebruik van primaire hulpbronnen te verminderen en investeren in circulaire bedrijfsmodellen. Dit omvat op diensten gebaseerde bedrijfsmodellen, gedeelde economie, omgekeerde logistiek, hergebruik en reparatiediensten, om er maar een paar te noemen."

"We willen grondig met bedrijven en andere belanghebbenden gaan bespreken hoe deze bedrijfsmodellen te stimuleren, hun winstgevendheid te garanderen en ze steeds aantrekkelijker te maken voor consumenten." "EU-beleidsvoorstellen kunnen nooit genoeg zijn. Als we succes willen boeken, moeten alle geledingen van de maatschappij, van bedrijven en consumenten tot lokale overheden en de onderzoeksgemeenschap, meedoen."